- राजदूत उपाध्याय - स्थानीय चुनाव नेपालले गर्ने हो, भारतले होइन

Get Breaking National And World News, Broadcast Video Coverage, And Exclusive Interviews. Find The Top News Online, More Video Channel, Live Radio Station and Top Movies at Only NEWSALLABC. CLICK HERE ⇒ https://newsallabc.blogspot.it ⇐ FOR MORE UPDATES. तपाईं हामीसंग फेसबुक र ट्वीटर मार्फत् पनि जोडिन सक्नुहुन्छ ।

नयाँदिल्ली । दोस्रो संविधानसभाको चुनावमा एमाले नेता बलराम अधिकारीसँग कपिलवस्तुमा चुनाव हारेपछि दीपकुमार उपाध्याय तत्कालीन पार्टी सभापति तथा प्रधानमन्त्री सुशील कोइरालाको किचेन क्याबिनेटको सदस्य बने । लगत्तै उनले भारतको राजदूत बन्ने सौभाग्य पाए ।

कांग्रेस राजनीतिको उपल्लो तहमा रहेका उपाध्याय दिल्ली दूतावासमै रहेका बेला भारतले नेपालमाथि अघोषित नाकाबन्दी लगायो । नाकाबन्दी खुलाउन र र आपूर्ति सूचारु गराउन उनले भएजति सबै शक्ति लगाए । जबकि त्योबेला सुशील कोइरालाको ठाउँमा केपी ओली प्रधानमन्त्री बनिसकेको अवस्था थियो ।

तर, नाकाबन्दी खुलेको केही महिनामै ओली सरकार ढाल्न दिल्लीमा षड्यन्त्र गरेको भन्दै उपाध्यायलाई फिर्ता बोलाइयो । प्रचण्ड सरकार बनेपछि पुनः दिल्लीको दूत बनेका उपाध्याय अहिले घोषित स्थानीय तहको निर्वाचनका पक्षमा वातावरण बनाउन अनौपचारिक रुपमा सक्रिय देखिएका छन् ।

नेपालमा सानातिना घटना र संसदमा विधेयक दर्ता हुँदासमेत विज्ञप्ति निकालेर प्रतिक्रिया दिने भारतले स्थानीय चुनावको मिति घोषणा हुँदा कुनै प्रतिक्रिया दिएको छैन । भारतले चुनाव घोषणाको बारेमा प्रतिक्रिया नदिनु र संविधान संशोधनबाट असन्तुष्टलाई मिलाउनुपर्ने अडान कायमै रहनुबीचको सम्बन्ध राजदूत उपाध्यायले अवश्यै बुझेका छन् । तर, राजदूत उपाध्यायले अनलाइनखबरसँगको कुराकानीमा भने- चुनावका बारेमा भारतको प्रतिक्रिया खोज्नु नै नेपालीको लघुताभास हो ।

नयाँदिल्लीको बाह्रखम्बा रोडस्थित नेपाली दूतावासमा अनलाइनखबरकर्मी मात्रिका पौडेलसँग कुरा गर्दै उपाध्यायले भने- ‘चुनाव हामीले गर्ने हो कि भारतले ? अब यस्तो लघुताभास राखेर हुँदैन, भारतको प्रतिक्रिया अवश्य पनि सकारात्मक छ ।’ प्रस्तुत छ- पाका राजनीतिज्ञ तथा अहिले कूटनीतिक भूमिकामा रहेका राजदूत उपाध्यायसँग गरिएको कुराकानी-

स्थानीय तहको निर्वाचनको मिति घोषणा भइसकेको छ, दिल्लीमा बसेर हेर्दा चुनावको सम्भावना कस्तो देख्नुहुन्छ ?

मुलुकले सही ट्र्याक लिनैपर्छ । सधैंभरि अलमलमा रहेर कहीँ पनि पुगिन्न । हाम्रो समस्या हामीले समाधान गर्नुछ । चुनावको घोषणा भएको छ । अब असन्तुष्ट पक्षहरुलाई समेटेर अघि बढ्न संविधान संशोधनको बाटोमा जानु उपयुक्त हुन्छ । सरकारले मेरै प्रस्ताव पारित गराउनुपर्छ भनेको छैन । परिमार्जनसहित संशोधन विधेयक पारित गर्दा चुनावको वातावरण अझ सहज हुनसक्छ । त्यसमा दलहरुले आ-आफ्नो संसोधन हाल्न सक्छन् । सार्वभौम संसदले गरेको निर्णय सबैले मान्नुपर्छ । अब चुनाव र संशोधनको प्रक्रिया सँगै अघि बढाउन उपयुक्त हुन्छ ।

तर, प्रमुख प्रतिपक्षी एमालेसहितले संशोधन प्रक्रियामा लचिलो बने पनि पारित गराउन सघाउने अवस्था देखिन्न,यसले त चुनावलाई झनै अन्यौलमा पार्ने भो नि होइन ?

होइन, प्रक्रियाले चुनावलाई सहज बनाउँछ । दलहरुका आ-आफ्ना अडान हुन्छन् । हाम्रा प्रमुख दलहरु शान्ति प्रक्रिया र संविधान निर्माणका सहयात्रीहरु हुन् । अहिले टुंगा किनारामा नलगी बीचमै डुबाउने खेलमा कोही नलाग्लान् । जसरी हुन्छन् असन्तुष्टि टुंग्याउन, संविधान संशोधन गर्ने दिशामा अघि बढ्दा राम्रो हो ।

संविधान संशोधन विधेयक फेल भयो भने चुनाव हुन सक्दैन भन्ने तपाईंको बुझाइ हो ?

त्यो विल्कुल होइन । संविधान संशोधन विधेयक फेल भए पनि मुलुक चुनावमा जान्छ । सरकार, दल र नेताहरुको ठूलो स्वार्थ हेर्नुपर्छ । अहिलेको अवस्थामा हाम्रा छिमेकीको चाहना के हो भन्ने पनि नेपालको संसद र नेपालको सरकार सबैले बुझ्नुपर्ने हो । कुनै पनि पक्षका सय प्रतिशत एजेण्डा पास हुँदैनन् । संविधान संशोधन विधेयक पारित भएन भने पनि चुनावमा जानुपर्छ । दलहरुले त्यो अवस्थामा जे पाइयो, त्यो ठिकै छ, बाँकीका लागि जनतामा जान्छौं भन्नुपर्छ ।

यी समग्र कुरा सुनिसक्दा भारतले नेपालमा निर्वाचनको मिति घोषणापछिको परिस्थितिमा कस्तो प्रतिक्रिया दिन्छ भन्ने चासो सबैको छ, तपाईं के बुझ्नुहुन्छ ?

मलाई यो विषयमा बोल्न पनि ठीक लाग्दैन । राजदूतको हिसाबले म उनीहरुसँग नियमित सम्पर्क सम्बन्धमा हुने नै भएँ । तर, नेपाल सार्वभौम मुलुक भनेपछि हीनताबोध वा लघुताभास गर्ने होइन । निर्वाचन सरकार र निर्वाचन आयोगले गराउने हो । जनता चुनावमा जान आतुर छन् । हामीले आफ्नो देशमा चुनाव गर्नु छ, यसलाई जटिल बनाएर के गरौं भनेर किन भारतलाई सोध्ने ? यहीँनेर हाम्रो कमजोरी छ अहिलेसम्म छ ।

चुनावमा जान्छौं, असन्तुष्टका माग पनि सम्बोधन गर्छौं, आर्थिक सम्बृद्धिको बाटोमा जान्छौं भनेर रोष्टममा उभिएर बोल्ने अनि अहिले भारतले के भन्छ भनेर लघुताभासा किन देखाउने ? उनीहरुको प्रश्न पनि यस्तै छ ।

तपाईंले भेट्दा भारतीयहरु चाहिँ के भन्छन् ?

उनीहरु भन्ने गर्छन्- संविधान संशोधन गर्छौं, अशन्तुष्टि सम्बोधन गर्छौं भनेर भनेर तपाईंहरुले भनेको होइन ? हामीले भनेको हो र ? तपाईले रोष्टममा उभिएर बोलेको, मन्त्रिपरिषद बैठकले गरेका निर्णयको जिम्मेवारी आफूले लिन कि नलिने ? यी प्रश्नको उत्तर हामीले दिने हो । चुनावमा सघाउँछ कि सघाउँदैन भनेर भारततिर हेर्ने प्रवृत्ति नै लघुताभाष हो । चुनाव नेपाल सरकारले गराउने हो भनेपछि भारतले के भन्छ भनेर सोच्नु हीनताबोध पनि हो ।

तर, यो त सैद्धान्तिक कुरा मात्रै भयो, व्यवहारमा त हामीले भोगेकै छौं नि होइन ?

होइन, यही नै हाम्रो व्यावहारिक अडान हुनुपर्छ । अहिलेको विश्वमा द्वैध चरित्र अत्यन्त खतरनाक हुन्छ । भन्ने एउटा, गर्ने एउटा, सोच्ने एउटा गर्दा समस्या त हुन्छ । चु्नाव गराउने कुरा किन अरुलाई सोध्नुपर्‍यो ? हाम्रो आन्तरिक कुरा हामीले व्यवस्थापन गर्ने हो नि ! भारते के भन्ला भनेर किन लघुताभास गर्ने ? चुनाव गराउन आवश्यक व्यवस्था त हामीले मिलाउने हो ।

तर, भारतले संविधान जारी गरेलगत्तै नाकाबन्दी लगाएकै हो, त्यसपछि पनि संविधान संसोधन गर भनेर दबाव दिएकै हो, संशोधन विधेयक दर्ता भएपछि स्वागत पनि गरेकै हो..

(बीचमै रोकेर) भारतले किन ? हाम्रै नेताले भनेका हुन् नि संविधान संशोधनको कुरा । हामी सधैं भारतप्रति किन नेगेटिभ हुने ? घरमा आएको समस्यामा, ओहो ! मेरो छिमेकीले भाँड्यो भनेर सोच्ने कि आफ्नो घरेलु समस्या समाधान गर्ने ? त्यसैले मैले बारम्बार भन्न थालेको छु, हामी भारतप्रतिको हनिताबोध र लघुताभासबाट मुक्त हुनुपर्छ । हाम्रा नेताहरु पनि शान्त, मर्यादित र परिणाममुखी हुनुपर्‍यो । नेताका भनाइ राष्ट्रिय हितका विषयमा एउटै हुनुपर्‍यो । नेपालको एउटै एजेण्डा बनाऔं, कसले हेप्छ ? आफू नमिल्ने अनि अरुलाई आरोप लाउनुको कुनै तुक छैन ।

संविधान संशोधन नहुँदा भारतले मधेसी मोर्चालाई चुनावमा जान दबाव दिन नसक्ने भो होइन ?

म यस्तो प्रश्नमा जान चाहन्न । चुनाव हाम्रो हुँदै छ, हामीले गर्ने हो । सबैले सम्झाउनुपर्छ । राजनीति जनतामा पुगेको छैन । बल्ल स्थानीय चुनाव भयो भने जनताको तहमा जान्छ । जनताले बुझ्नेछन् । अहिले त चुनावमा सकेसम्म सबै सहभागी गराउन लाग्नुपर्ने बेला हो । विदेशीले दबाव दिएर चुनावमा जाने र नजाने भन्ने हुँदैन, जनताले दबाव दिन्छन् । अहिले त डुंगा डुब्न नदिई,सहमतिमा किनारामा पुर्‍याउन नेताहरुले बुद्धिमता देखाउनुपर्छ ।

तपाईं भारतको लागि एउटा कार्यकाल पूरा नहुँदै दोस्रो पटक राजदूत हुनुभयो, नेपाल-भारत सम्बन्ध बिग्रिएको अवस्थामै छ कि सप्रियो ?

व्यक्तिले सम्बन्ध सुधार्ने वा बिगार्नेभन्दा पनि यो त दुई देशका सरकारको निर्णय र काममा भर पर्छ । मेरो दायित्व भनेको दूतावासमा नियमित काम गर्ने र नेपालीहरुलाई सघाउने नै हो । नेपाल भारत सम्बन्ध सुधार हुनैपर्छ । पहिलेको भन्दा अहिले अवश्य पनि सुधार भएको छ । तर, थप ‘इङगेजमेन्ट’ को आवश्यकता छ । अहिले धेरै ढंगले सम्बन्धमा सुधार आएको छ ।

ऊर्जा संकट समाधान गर्न भारतले धेरै ठूलो सहयोग गरेको छ । नत्र यसपटक जाडोमा हाम्रो देशको अवस्था खपिसक्नु हुने थिएन । भारतले पर्याप्त बिजुली दिएकै कारण लोडसेडिङ घट्यो । यस मामिलामा भारतले धेरै सहयोग गरेको छ । उता हाम्रो विद्युत प्राधिकरण र ऊर्जा मन्त्रालयले पनि राम्रो व्यवस्थापन गर्‍यो । विशेषगरी चुहावट रोक्ने, ट्रान्समिसन लाइन आवधिक गर्ने कुराले यसमा सघायो । तर, विद्युत् यहाँबाट नगएको भए त हुन्नथ्यो नि ! आज भारतले बिजुली दियो, प्राधिकरणले व्यवस्थापन गर्‍यो । जनता खुसी छन्, उद्योगी व्यवसायी खुसी छन् ।

अब चाँडै नै नेपाल आयल निगम र भारत आयल निगमबीच सम्झौता हुँदैछ । अहिलेदेखि नै हामी सचेत छौं । गर्ने बेला जे पनि गर्ने, भोलि पछुताउने नहोस् भन्नेमा हामी सचेत हुनैपर्छ । यो सम्झौता अन्तर्राष्ट्रिय मान्यता अनुसार हुनुपर्छ भन्नेमा हामी चनाखो हुनुपर्छ ।

मुख्य कुरा हाम्रो एउटै राष्ट्रिय नीति हुनुपर्छ । द्वीपक्षीय कुराहरुका लागि त नेपाल एउटा पक्षका रुपमा हामीले हेर्नुपर्‍यो । जो प्रधानमन्त्री भए पनि नेपालको पक्षको तयारी त हुनुपर्छ । हामीले नेशनल एजेण्डा त बनाउनुपर्छ । त्यतिकै भारतले हेप्यो पेल्यो भन्न पाइँदैन । जेमा पनि सम्झौता गरेर पछि पछुताउने अनि गाली गर्ने शैली त्याग्नुपर्छ ।

तपाईंको अनुभवमा नेपालसँग भारतीयहरुका कुनै गुनासा वा असन्तुष्टिहरु पनि त होलान् नि ?

कुनै अशन्तुष्टि छैनन् । नेपाल शान्ति, स्थिरता र आर्थिक विकासको बाटोमा जाओस् भन्ने बाहेक मैले उनीहरुमा अरु केही अन्यथा पाएको छैन । तर, हामीले तदनुकुल राष्ट्रिय चरित्र र आचरण चाहिँ बनाउनुपर्छ, उनीहरुको अपेक्षा त्यो हो । हामीले यहाँ आएर ५ जनाले दिनभरि गाली गर्ने अनि बेलुका लम्पसार पर्छौं भने उनीहरुले हेप्ने नै भए । पार्टीहरु नमिली आउँछन्, आ-आफ्ना विमति राखेर जान्छन् भनेर उनीहरुले हामीलाई कसरी हेर्छन् ? त्यो त उसको (भारतको) दोष होइन नि !

तपाईंले जे भने पनि चुनावकै सन्दर्भमा पनि चीनको र भारतको प्रतिक्रिया नेपालमा खोजिन्छ, भारत यसपटक केही बोलेन नि ?

हामी आशा र विश्वास गर्छौं, चुनावको बारेमा भारतको सकारात्मक प्रतिक्रिया आउनेछ । तत्काल केही प्रतिक्रिया छैन भने त्यो राम्रो हो । जहिले प्रतिक्रिया आउँछ, त्यो राम्रो आउँछ भनेर सोचौं ।

लोकतन्त्र मान्ने मुलुकले निर्वाचनका प्रक्रिया अघि बढ्नु हुन्न भन्ने कहिल्यै भन्दैन । हामीले हाम्रा प्रतिबद्धतामा कति तदारुकता साथ पालना गर्छौं भन्ने उनीहरुले हेर्छन् । हाम्रा समस्या हामी आफैं सम्बोधन गर्न सक्छौं कि सक्दैनौं भन्ने प्रश्न चाहिँ महत्वपूर्ण छ ।

तपाईं राजदूत भएकै बेला भारतमा नोटबन्दीको कुरा आयो, जसले नेपालमा समेत असर गरेको छ, यसका लागि राजदूतको हिसाबले नेपाललाई सहज बनाउन के गर्दै हुनुहुन्छ ?

नोटबन्दीको समस्या चाँडै समाधान हुन्छ । नेपालका लागि के छ भने डलरको भुक्तानीका विभिन्न किस्ता हुन्छन् । हामी चाँडै ५ देखि ७ करोड भारु किन्छौं । त्यो भारु जानासाथ समाधान हुन्छ ।

जहाँसम्म ५ सय एक हजारका नोटको कुरा छ, २५ हजार रुपैयाँसम्मको हकमा मिलाउने गरी कुरा हुँदै छ । नेपालीले ढुक्क भएर आफूसँग भएका ५ सय र हजारका २५ हजार रुपैयाँसम्म बैंक खातामा राखेर साट्न पाउने व्यवस्था हुन्छ । हामी त्यसमा लागेका छौं ।