यसरी बनेको थियो शहीदगेट ५५ वर्षअघि

Get Breaking National And World News, Broadcast Video Coverage, And Exclusive Interviews. Find The Top News Online, More Video Channel, Live Radio Station and Top Movies at Only NEWSALLABC. CLICK HERE ⇒ https://newsallabc.blogspot.it ⇐ FOR MORE UPDATES.

शहीदगेट ।

काठमाडौंको टुँडिखेल र सैनिक मुख्यालयबीचमा रहेको छ । पुरानो बसपार्कबाट अघि बढेकाले भद्रकाली मन्दिरलाई बायाँ र सिंहदरबारबाट भद्रकालीलाई दायाँ बनाएर अघि बढेका सवारीसाधन शहीदगेटलाई दायाँबायाँ बनाएर गुड्छन् ।

शहीदगेटलाई पहिले ‘नेपाल स्मारक’ भनिन्थ्यो । ८२ वर्षीया इन्जिनियर शंकरनाथ रिमालले भने, ‘बनाउनअघि र उद्घाटन गर्दासमेत राजा महेन्द्रले नेपाल स्मारक भने पनि जनताले त्यसलाई शहीदगेट भनिदिए । जनबोली कति शक्तिशाली हुँदोरहेछ ।’

अन्ततः ‘नेपाल स्मारक’ शहीदगेट भनेर कहलियो । राजा महेन्द्रले इन्जिनियर शंकरनाथ रिमाललाई शहीदगेट डिजाइन गर्न लगाए । जिम्मेवारी पाएपछि इं रिमालले आठ/नौवटा डिजाइन तयार पारेर राजालाई बुझाए । रिमालले सम्झे, ‘करिब चार महिना लगाएर आठ÷नौवटा तयार पारे पनि राजाले अहिलेको शहीदगेटको डिजाइन मन पराए ।’

महेन्द्रले इं रिमाललाई प्रजातन्त्र झल्कनेगरी राजा त्रिभुवन, शहीद शुक्रराज शास्त्री, धर्मभक्त माथेमा, गंगालाल श्रेष्ठ र दशरथ चन्दको मूर्ति राख्न मिल्नेगरी शहीदगेट डिजाइन गर्न लगाएका थिए । ‘शहीदगेट मुनिबाट सवारीसाधन आवातजावत गर्न मिल्नेगरी डिजाइन गरिएको थियो,’ रिमालले प्रस्ट्याए, ‘त्यतिमात्रै होइन, पहिलेपहिले राजा हात्तीमा हिँड्थे । त्यसलाई दृष्टिगत गर्दै शहीदगेटको डिजाइन गरेको थिएँ । हात्तीमा हौदा हुन्छ । हौदामाथि राजा बस्थे । राजालाई झल्लरी छाता ओढाइन्थ्यो । शहीदगेटबाट हात्ती चढेका राजा छिर्नुपथ्र्याे । नापो लिने कसरी ? तत्काल उपाय सुझ्यो । जमलबाट महेन्द्र सालिकतिर बढ्दा देब्रेपट्टि वीरशमशेरको ‘सेतो आर्टस्’ को गेट छ । त्यही गेटको उचाइलाई आधार बनाएर २३ फिट उचाइको शहीदगेट डिजाइन गरेको हुँ ।’

त्यतिबेला कम्प्युटर सुविधा थिएन । हातैले नक्सा कोर्नुपथ्र्यो । नक्सा पास भएपछि त्यसलाई अन्तिम रूप दिँदा रिमालले शहीदगेटमाथि चढेर सफा गर्न जान मिल्नेगरी राखिएको स्टेप (सिँढी) झिकिदिए । ‘राजा महेन्द्रले सिँढी किन झिकिदियौ ? भनेर सोधे,’ उनले सुनाए, ‘सरकार, भद्रभलाद्मी नचढे पनि राति बदमासहरू माथि जालान्, फोहोर गर्लान् भनेर सिँढी झिकिदिएँ । सफा गर्न भर्याङको सहायतामा माथि जान सकिन्छ । राजाले ल ठीक गरेछौ भने ।’

उनले संवत् २०१४ अन्तिम/अन्तिम वा ०१५ साल लाग्दै शहीदगेटको नक्सा सकेको सम्झन खोजे । त्यहीबेला उनले जर्मनीका लागि छात्रावृत्ति पाए । शहीदगेटको नक्सामात्रै पास भएको थियो । निर्माणकार्य थालिएको थिएन । त्यसको जिम्मा सहोदर भाइ इं गौरीनाथ रिमाललाई लगाएर उनी जर्मनी उडे । भने, ‘म जर्मनी उडेको दिन बीपी कोइरालाको नेतृत्वमा कांग्रेस सरकार गठन भएको थियो ।’

राजा महेन्द्रले मूर्तिबाहेक २५ हजार रुपैयाँमा शहीदगेट बनाउन लगाएका थिए । शहीदगेट निर्माणका लागि तीन सदस्यीय निर्माण समिति गठन भयो । समितिमा जर्नेल अरूणशमशेर अर्थात् राजा महेन्द्रका जेठान अध्यक्ष, सदस्यसचिवमा इं गौरीनाथ रिमाल र सदस्यमा सरदार सूर्यलाल रहेका थिए ।

शहीदगेट निर्माण पूरा गर्न झन्डै वर्ष दिन लागेको इं शंकरनाथले बताए । त्यतिबेला फर्माको काम गर्न जान्ने मानिस थिएनन् । डन्डी बंग्याउन पनि इन्जिनियरले नै सिकाउनुपथ्र्यो । कंक्रिट कसरी मिक्स गर्ने ? कसरी हाल्ने ? समेत साइटमा बसेर इन्जिनियरले नै सिकाउनुपथ्र्यो । शहीदगेटको फर्मा बनाउन दार्जिलिङका एक ठेकेदारलाई काम दिइयो । उनले दार्जिलिङमा फर्माको काम गरेका थिए । त्यतिबेला हिजोआजजस्तो ‘मेसिनरी’ सामान थिएन । सबै काम हातैले गर्नुपथ्र्याे ।

शहीदगेटको माथिल्लो खोपामा राजा त्रिभुवनको पूर्व फर्केको सालिक रहेको छ । त्रिभुवनको सालिकमुनि दायाँपट्टि धर्मभक्त माथेमा र शुक्रराज शास्त्री र बायाँपट्टि गंगालाल श्रेष्ठ र दशरथ चन्दका सालिक रहेका छन् । गंगालाल र शुक्रराजको सालिक पूर्व र धर्मभक्त र दशरथका सालिक पश्चिम फर्केका छन् । सालिक बनाउँदाबनाउँदै रत्नबहादुर तुलाधारको निधन भएपछि तुलाधरका छोराहरूले पूरा गरेका थिए ।

शहीदगेट निर्माण पूरा गर्न झन्डै एक लाख रुपैयाँ लागेको इं रिमालले बताए । शहीदगेटमा छापिएको मार्बलचाहिँ लाख रुपैयाँबाहेकको हो । ती मार्बल दरबारबाट ल्याइएका थिए ।

०१८ वैशाख १ गते राजा महेन्द्रले शहीदगेट उद्घाटन गरेका थिए । उद्घाटनताका रिमाल नेपाल फर्किसकेका थिए । उनले भने, ‘शहीदगेट उद्घाटन गर्दा राजा महेन्द्रले मलाई पनि धन्यवाद दिइबक्स्यो । तर, मेरो नाम शंकरनाथ रिमाल हुनुपर्नेमा शंकरप्रसाद रिमाल उच्चारण गरिबक्स्यो । त्यसपछि काम गरेबापत भनेर मलाई दुई सय र भाइ गौरीनाथ रिमाललाई तीन सय रुपैयाँ दिइबक्स्यो । भाइको फिजिकल लेबर धेरै थियो । त्यतिबेला कन्सेप्टभन्दा लेबरको भ्यालु बढी भयो ।’

झन्डै डेढ÷दुई रोपनी जग्गामा निर्मित शहीदगेटको मध्यभागमुनि उत्तरपट्टि ००७ मा कात्तिक २५ गते राजा त्रिभुवन राजपरिवारसहित नेपाल छाडी भारत जान लाग्दा त्रिभुवन अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थलमा सवारीसाधनमा चढेको र पूर्वपट्टि ००७ फागुन ४ गते भारतबाट फर्कंदा विमानबाट ओर्लेको, पश्चिमपट्टि देशवासी, मन्दिर, घर र पश्चिमपट्टि सिंहदरबारको दृश्य रहेको ढलौटको तस्बिर थियो । त्यो सानो भएकाले पछि पुनः पहिलेको भन्दा दोब्बर ठूलो बनाएर टाँसिए पनि गणतन्त्र आएपछि त्यो चोरी भयो । रिमालले भने, ‘ठूलो त चोरी भयो । सानोचाहिँ कतै न कतै हुनुपर्छ । छाउनीको संग्रहालयमा पो छ कि ।’

शहीदगेटमा माथि राजा त्रिभुवनको मूर्ति भएकाले त्यो साँच्चिकै शहीदगेट भएन भन्नेहरू पनि छन् । ‘त्यतिबेला शहीदगेट नाम राखिएकै होइन । नेपाल स्मारक भनिएको छ,’ उनी सोध्छन्, ‘हेड अफ दी स्टेटको पोजिसन कहाँ हुन्छ ? राजालाई तल राख्न मिल्दैन । ००७ को क्रान्ति राजा त्रिभुवनको पनि त योगदान छ ।’

२३ वर्षको हुँदा नक्सा बनाएको उनलाई शहीदगेटको बाटो भएर गुड्दा आफू गुडेको सवारीसाधनका चालकलाई उनले शहीदगेट मैले डिजाइन गरेको हुँ भन्ने गर्छन् । उनी सुनाउँछन्, ‘सुन्नेहरू दंग पर्छन् । मुलुकका लागि गरेको काम भएकाले आनन्द लाग्ने नै भयो । आज न त्रिभुवन छन् न त चार शहीद नै ।’

शहीदगेटबाट राजा त्रिभुवनको मूर्ति हटाउनुपर्छ भन्नु गलत हो भन्ने उनको ठम्याइ छ, ‘त्यस्तो पनि सोच हुन्छ । बरु त्योभन्दा ठूलो शहीदगेट बनाऊन् न, सबैले बनाउँदै भत्काए के हालत हुन्छ । आज गरेको काम भोलि उपयुक्त हुन्छ कि हुँदैन कसलाई थाहा छ ?’