बुटवलको भौतिक पूर्वाधार र विकास द्रुत गतिमा अघि, भव्य बन्दै छ शहर

Get Breaking National And World News, Broadcast Video Coverage, And Exclusive Interviews. Find The Top News Online, More Video Channel, Live Radio Station and Top Movies at Only NEWSALLABC. CLICK HERE ⇒ https://newsallabc.blogspot.it ⇐ FOR MORE UPDATES. तपाईं हामीसंग फेसबुक र ट्वीटर मार्फत् पनि जोडिन सक्नुहुन्छ ।

भौतिक पूर्वाधार र विकासमा बुटवल द्रुत गतिमा अघि बढिरहेको छ । योसँगै जनसंख्या वृद्धिदर पनि उच्च रहेको नगरका रूपमा यो दरिएको छ । यसलाई ‘बटौली’ नामबाट पनि चिनिन्छ । यहाँ पहिले भारतका व्यापारी नुन तथा कपडा बेच्न आउँथे । पहाडका घिउ, मह, सुठो र जडीबुटी बेचेर नुन र कपडा किनेर लैजान्थे । २००१ मा मुस्ताङबाट यहाँ झरेका ८० वर्षीय चित्रमान गौचन सम्झिन्छन् ‘तिनाउ पारि बटौली चहलपहलयुक्त बजार थियो । यहाँ सामान किन्नेको भीडभाड हुन्थ्यो । दिउँसो मात्रै होइन राति बजार लाग्थ्यो, वारिको अहिलेको बुटवल खस्यौली भने बगर मात्रै थियो । असरल्ल ठुल्ठूला ढुंगा र बालुवाको बगर थियो ।’ 

८५ वर्षीय श्याममान श्रेष्ठ २०१२ मा काठमाडौंबाट कपडाको व्यापार गर्न आउँदासम्म हालको बुटवलमा एक/दुई घर मात्रै थिए । बटौली भने चहलपहलयुक्त व्यापारिक केन्द्र थियो । भारत र बर्मा काम गर्न आउजाउ गर्ने लाहुरे यही बास बस्थे । रातिमा दोहोरी घन्कन्थे । भारतीय सीमा बेलहियादेखि बुटवलसम्म १९९० देखि नै गाडी चल्थ्यो । त्यतिबेला दैनिक ४/५ वटा गाडी आउँथे । बयलगाडा लिएर भारतीयहरू तमाखु बेच्न आउँथे । पछि हालको अस्पताल लाइनबाट पुलचोकसम्म एक लाइन बारेका झुप्रे घर बनाइए । जुन लाहुरेले खाजा र मदिरा खाने भट्टी थिए । पहाडबाट घिउ बेच्न आएका साहुजीहरूको घिउ किन्ने मुख्य व्यापारी थिए माडबारी । त्यसबेला दिनमा २/३ ट्रक घिउ वनारस निर्यात हुन्थ्यो ।

बजार विस्तार

इतिहासका अध्येता तथा पूर्व उपप्रमुख विमलबहादुर शाक्यका अनुसार डेढ सय वर्षअघि सम्म खस्यौलीमा तिनाउ बग्थ्यो । नदी बग्न छोडेपछि बगर बन्यो । ०२० मा बुटवल–पाल्पा सडकको ट्रयाक खुल्यो । ०२२ मा बुटवल–नारायणगढ र बुटवल–कोहलपुर सडकको निर्माण भयो । लगत्तै सिद्धार्थ राजमार्ग र महेन्द्र राजमार्ग निर्माणको काम थालनी भयो । सडक आसपासमा घर ठडिन थाले । जग्गा किनेबच हुन थाल्यो । बटौली साँघुरो थियो । सट्टामा व्यापारीले फराकिलो ठाउँ खस्यौली रोज्न थाले । ०२८ सालमा तत्कालीन बुटवल खस्यौली नगर पञ्चायतलाई बटौलीबाट खस्यौली सारियो । सडक र स्थानीय निकायको सामीप्यले बटौली सुक्न र खस्यौली फस्टाउन थाल्यो । खस्यौलीलाई बुटवल भनिन थालियो । त्यसपछि मुलुककै नमुना व्यापारिक केन्द्र बुटवल बन्न पुग्यो । नगरपालिकाले ०३९ मा भौतिक योजनालाई अगाडि बढाउन एमएसटीपी परियोजनाअन्तर्गत योजना बनाएको थियो । यसले विकासको खाका बनायो । यसपछि मेट्रो सिटी र स्वच्छ, सफा, सुन्दर, साक्षर र सीपमूलक नारा अगाडि सारियो । 

असन्तुलित जनसंख्या

माओवादी द्वन्द्व सुरु भएयता वडागत रूपमा जनसंख्याको अनुपात निकै असन्तुलित छ । १ नम्बर वडाको जनसंख्या जम्मा हजार हुँदा १३ को जनसंख्या ४५ हजार पुगेको छ । घरधुरी ११ हजार छन् । सडक मात्रै ९ सय ६१ वटा छन् । स्थानीय निकायको पुन:संरचना त्यसलाई केही मिलाउने प्रयास गरेको छ । उपमहानगरपालिकाको सर्वेक्षणमा वडा नम्बर १ मा ११ सय, २ मा १२ सय र ३ मा १५ सय मात्रै छ । यी ३ वटै वडा मिलाएर वडा नम्बर १ बनाइएको छ । यसले २२ वडा रहेको बुटवल अब १९ वडामा झरेको छ ।

यहाँको वार्षिक जनसंख्या वृद्धिदर ६ दशमलव ४६ प्रतिशत छ । जनगणना ०६८ अनुसार यहाँको जनसंख्या १ लाख ३८ हजार ७ सय ४२ छ । उपमहानगरपालिकाले गत वर्ष गरेको सर्वेक्षणमा भने उक्त जनसंख्या बढेर अस्थायीसहित २ लाख ५० हजार पुगेको वरिष्ठ अधिकृत दामोदर ज्ञवाली बताउँछन् ।

नगरपालिकाबाट उपमहानगरपालिका

०१६ मा यो बुटवल नगर पञ्चायत थियो । त्यतिबेला ९ वडा थिए । ०४८ मा यसलाई विस्तार गरी १५ वडा पुर्‍याइयो । ०७१ मंसिर १६ गते साबिक मोतीपुर र सेमलार गाभिएर बुटवल उपमहानगरपालिका बन्यो । वडा २२ भए । पछिल्लो पुन:संरचनाले यसको क्षेत्र परिवर्तन गरेन बरु वडा मात्रै घटाएर १९ मा झारेको छ ।

धार्मिक सहिष्णु

बटौलीको व्यापारमा सुरुमा मारवाडी जमेका थिए । बिस्तारै पाल्पा, स्याङ्जा, काठमाडौंबाट व्यापार गर्न आएका नेवार समुदाय यतै बस्न थाले । मुस्ताङबाट झरेका केही थकाली पनि फर्किएनन् । सिद्धार्थ राजमार्ग निर्माण सुरु भएपछि गुल्मी, अर्घाखाँची र स्याङ्जाका ब्राहमण समुदाय पनि बुटवल झर्न थाले । पाल्पाबाट गहना बनाउने पनि झरे । अहिले बुटवलमा मिश्रित जाति र समुदाय छ । धार्मिक सहिष्णुता रहेको नगरमा हिन्दु, बौद्ध, क्रिस्चियन, इस्लाम र शिख धर्मावलम्बी छन् । उपमहानगरभित्र शिवनगर सामुदायिक र सिद्धबाबा धार्मिक वन छन् ।

४३४ रोपनीको औद्योगिक क्षेत्र

यहाँ ४३४ रोपनीमा फैलिएको औद्योगिक क्षेत्र ०३२ मा स्थापित भएको हो । प्लास्टिकका उद्योग, ग्रिल, केबुल, जुत्ता चप्पल, कुलर, साबुन, दुग्ध पदार्थ डोरी चकलेटलगायतका ७४ उद्योग सञ्चालनमा छन् । रूपन्देही प्रशासन, नापी, मालपोतलगायत कार्यालयले स्वीकृत गरेपछि जग्गा औद्योगिक क्षेत्र व्यवस्थापन लिमिटेडको नाममा सारिएको छ ।

नमुना ठूला आयोजना

लुम्बिनीमा पर्यटन प्रवद्र्धन गरी ग्रेटर लुम्बिनी क्षेत्रभित्र पूर्वाधार विकास गर्न भन्दै गत वर्षदेखि चन्द्रसूर्य आकारमा सम्मेलन केन्द्र निर्माण थालिएको छ । बुटवल मण्डपको १० बिघामा ५ वर्षभित्र सम्मेलन केन्द्र बन्नेछ । त्यसमा ११ सय १४ जना अट्ने मुख्य हल हुनेछ । सहरी विभागले १ अर्ब ७७ करोडमा गुरुयोजना तयार गरी काम अगाडि बढाएको छ । बुटवलबाट सिधै बुद्ध जन्मस्थल लुम्बिनी जोड्ने र पश्चिमी क्षेत्रबाट लुम्बिनी आउने पर्यटकका लागि बेलवास–बेथरी पर्यटन मार्ग निर्माण सुरु भएको छ ।

यो ४ लेन सडकका लागि २ अर्ब छुट्टिएको हो । बुटवल उपमहानगरपालिकाको अगुवाइमा एसियाली विकास बैंक (एडीबी) को अनुदानमा ८७ करोडबराबरका ३ ठूला आयोजना सुरु भएका छन् । ३७ करोडको फोहोर प्रशोधन केन्द्र, २७ करोड अटोभिलेज पूर्वाधार र २२ करोडको भूमिगत खानेपानी आयोजना हुन् । पश्चिमाञ्चलकै नमुना भनिएको लुम्बिनी बस टर्मिनल तथा सपिङ कम्प्लेस निर्माण सकिन लागेको छ । सरकारी उच्च प्राथमिकताको सूचीमा रहेको सिद्धार्थ राजमार्गको बेलहिया–बुटवल व्यापारिक मार्ग विस्तारको काम भइरहेको छ । राजमार्ग चौराहसम्म भएको ६ लेन सडक यो वर्ष चिडिया खोलासम्म पुर्‍याउन सर्भे भइसकेको छ । यस्तै योगीकुटी, कालिकानगरको कालिका उमाविअघि, राजमार्ग चौराह, मिलन चोक, अस्पताल लाइन, ट्राफिक चोक र गोलपार्कमा आकाशे पुल बन्दै छन् । यहाँका भित्री सडक पनि फुटपाथसहितको २ लेनका बनाउन थालिएको उपमहानगरका योजना प्रमुख सुमन श्रेष्ठले बताए ।

खानेपानीको अवस्था

तिनाउ र दानव नदी बुटवलका सम्पत्ति हुन् । तीव्र सहरीकरणले खानेपानी अभाव भने बढदै गएको छ । खानेपानी अभावले जनजीवन कष्टकर बन्दै गएको छ । अहिले बुटवलमा दैनिक ३ करोड लिटर खानेपानीको माग छ । खानेपानी संस्थानले तिनाउ नदी र बोरिङहरूमार्फत दैनिक १ करोड ९० लाख लिटर पानी उपलब्ध गराउँदै आएको छ । गर्मी बढदै जाँदा पानीको माग पनि बढदै जान्छ । खानेपानी अभाव मेटाउन आव ०५२/५३ देखि थालिएको आयोजना पूरा भएको छैन । स्थानीयको विवाद र समन्वय अभावमा ५ वर्षमा सक्ने भनिएको आयोजना साढे ३ करोड रकम खर्च भएपछि अलपत्र पर्‍यो ।

अस्पतालको सहर

बुटवल मेडिकल हब बन्दै गएको छ । मुख्य भाग पुष्पलाल पार्क आसपासका घरैपिच्छे अस्पतालका बोर्ड झुन्डिएका छन् । यहाँ १४ जिल्लाबाट ठूलो संख्यामा बिरामी उपचारका लागि आउँछन् । बुटवलमा उपक्षेत्रीय बनेको लुम्बिनी अञ्चल अस्पताल छ । लुम्बिनी आयुर्वेद औषधालय अञ्चलस्तरीय छ । विशेषज्ञ सेवाका लागि सामुदायिक मुटु अस्पताल, सिद्धार्थ बाल तथा महिला अस्पताल आम्दा, लायन्स आँखा अस्पताल र डेन्टल अस्पताल छन् । योबाहेक एउटा नर्सिङ होम र १४ निजी अस्पतालसमेत यहाँ छन् । सरकारी स्तरबाटै सञ्चालित प्राथमिक स्वास्थ्य चौकी सरहका ४ सहरी स्वास्थ्य केन्द्र र २ प्राथमिक स्वास्थ्य चौकी पनि सञ्चालनमा छन् । उपमहानगरपालिकाको तथ्यांकमा शून्य दशमलव ५८ प्रतिशन नागरिक मात्रै स्वास्थ्यको पहुँचबाहिर छन् । 

शिक्षा पनि अब्बल

बुटवल बहुमुखी क्याम्पस र लुम्बिनी वाणिज्य क्याम्पस साधारण विषय पढाइ हुने २ सरकारी क्याम्पस पनि छन् । यसमा अधिकांश विद्यार्थी जिल्लाबाहिरका छन् । त्रिवि, पोखरा विश्व विद्यालय र काठमाडौं विश्वविद्यालयअन्तर्गतका अन्य २५ क्याम्पस यहाँ छन् । तिनमा विज्ञान, व्यवस्थापन, मानविकी र शिक्षा संकायमा आकर्षक विषयअन्तर्गत सामाजिक मनोविज्ञान, कानुन, होटल म्यानेजमेन्ट, ग्रामीण विकासलगायत पढाइ हुन्छ । प्राविधिक पढाइका लागि कोरिया नेपाल प्राविधिक शिक्षालय र बुटवल टेक्निकल इन्स्टिच्युट (बीटीआई) छन् ।

सरकारी स्तरका यी शिक्षालयबाट मेकानिकल, अटो, इलेक्ट्रिक एन्ड इलेक्ट्रोनिक्स इन्जिनियरिङका विद्यार्थी उत्पादन हुने गरेका छन् । शिक्षालयका प्राचार्य अरविन्द चौधरीले यसबाहेक छोटो समयका ए, बी लेभलका तालिम सञ्चालन गरी बर्सेनि हजार बढी प्राविधिक उत्पादन गरेको बताए । निजी स्तरबाट खुलेको लुम्बिनी क्रिमसन कलेज पनि छ । यहाँ फार्मेसी, अनमी, नर्सिङ, ल्याब असिस्टेन्ट र हेल्थ असिस्टेन्टलगायत प्राविधिक स्वास्थ्य पढाइ हुने १५ कलेज छन् । तीनमा करिब ४ हजार विद्यार्थी अध्ययनरत छन् । सामुदायिकमा कालिका, कान्ति र नवीन औद्योगिक अगाडि छन् । निजीमा होराइजन, एभरेस्ट र अक्सफोर्ड छन् ।

विद्युत्मा पनि उस्तै

जताततै विद्युतीकरण छ । बजार क्षेत्रमा ०६८ देखि सौर्य ऊर्जाले झिलिमिली बनाउने काम सुरु भएको हो । त्यसयता राजमार्ग र आवासीय क्षेत्रका सडकमा पनि सौर्य ऊर्जा विस्तार भएको उपमहानगरपालिकाका योजना प्रमुख सुमन श्रेष्ठले बताए ।

बैंकको आकर्षण

मुख्य कार्यालयसहित ७२ बैंकका कार्यालय छन् । सहकारी मात्रै ११० वटा छन् । रेमिटयान्स बढी भित्रने, विकास निर्माण र आर्थिक कारोबार बढी हुने भएकाले बैंक तथा वित्तीय संस्थाको मुख्य आकर्षण छ ।

 

६५ जिल्लाका कृषि उत्पादन

बुटवलमा दैनिक १ करोडको थोक कारोबार हुने कृषि तथा थोक बजार केन्द्र छ । ६५ जिल्लाका कृषि उत्पादन यहाँ आउँछन् । यसमा झन्डै ८० प्रतिशत स्वदेशी उत्पादन बिक्री हुन्छ । मोतिपुरमा अत्याधुनिक बीउ प्रशोधन तथा भण्डारण गृह सञ्चालन भएको छ । ग्रेडिङ मेसिनले प्रतिघण्टा २ टन बीउ ग्रेडिङ गर्ने अध्यक्ष ज्ञानेश्वर आचार्यले बताए ।

लगातार उत्कृष्ट 

‘सबल आर्थिक केन्द्र, समुन्नत बुटवल’ भन्ने नारा लिएको उपमहानगरपालिका लगातार ४ वर्षदेखि देशकै उत्कृष्ट बनेको छ । संघीय तथा स्थानीय विकास मन्त्रालयअन्तर्गत वित्तीय आयोगले बुटवललाई उत्कृष्ट ठहर्‍याएको हो । टिमवर्कमा चुस्त दुरुस्त काम गर्ने यहाँको शैलीले पुन: उत्कृष्ट बन्न सक्ने कार्यकारी अधिकृत रामलाल श्रेष्ठको दाबी छ ।